Ο πολιτιστικός και εκπαιδευτικός χαρακτήρας των συλλογών
Ασκητική, Ν. Καζαντζάκης
Στην Αρχαία Ελλάδα οι Αθηναίοι, είχαν ως σκοπό της αγωγής την αρμονική ανάπτυξη του πνεύματος και του ήθους. Μιλώντας για εκπαίδευση, συχνά την ταυτίζουμε με τις γνώσεις και την επιστημονική κατάρτιση. Ωστόσο, οι γνώσεις είναι συντελεστές της εκπαίδευσης και όχι εκπαίδευση. Η εκπαίδευση, σχετίζεται άμεσα με τους σκοπούς της, οι οποίοι σε κάθε εποχή είναι και διαφορετικοί.
Τον 19ο αιώνα μετά τη σύσταση του Ελληνικού Κράτους το κύριο αίτημα ήταν να αποκτήσει ο Έλληνας την εθνική του ταυτότητα. Ορισμένοι το αναζήτησαν στην επιστροφή στο ένδοξο αρχαίο παρελθόν. Άλλοι στο να παρουσιάσουν τη συνέχεια του Έλληνα από την αρχαιότητα μέχρι τότε. Στην προσπάθεια αυτή – στην απόδειξη ότι υπάρχει η συνέχεια του Έλληνα – συνέβαλε και ο Γεώργιος Λαμπάκης, ιδρύοντας το 1884 την Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία και το Χριστιανικό Μουσείο, τον πρόγονο του σημερινού Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Και οι δύο κατευθύνσεις είχαν ως προϋπόθεση την παιδεία και τον πολιτισμό. Και σήμερα στον 21ο αιώνα ο Έλληνας καλείται, λόγω της παγκοσμιοποίησης, να μεριμνήσει για την εθνική του ταυτότητα. Καλείται να ανταποκριθεί σε δύο βασικά αιτήματα:
-
- στην ενεργή και συνειδητή συμμετοχή του στα κοινά, οργανώνοντας τη ζωή του μέσα στα πλαίσια που αυτή η νέα κατάσταση πραγμάτων απαιτεί, και
- στην αδήριτη ανάγκη να αναπλάσει τα στοιχεία που συγκροτούν την εθνική του ταυτότητα και να αναπτύξει την επιθυμία του για κοινή ζωή, βασικό συστατικό της κοινωνικής συνοχής, της συλλογικότητας και της εθνικής ταυτότητας.
Τα κύρια συστατικά στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας είναι:
-
-
- Η γλώσσα μας
- Τα έθιμα και οι παραδόσεις μας
- Το ελληνικό δόγμα της ελευθερίας του ανθρώπου, κληρονομιά από τους αρχαίους
- Ο εθνικός μας χαρακτήρας, που περιλαμβάνει, κατά τον Ε.Π. Παπανούτσο,
« την πνευματική κατασκευή του λαού, τις ψυχικές του ιδιότητες, τις εκτιμήσεις και τις προτιμήσεις, τους τρόπους συμπεριφοράς του» - Η εθνική μας ιδιομορφία ή ιδιαιτερότητα
-
Η εκπαιδευτική πολιτική της Ελλάδας, όπως και κάθε χώρας, οφείλει να σχεδιάζεται με βάση τα κύρια συστατικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας και με οδηγό τους μηχανισμούς εκείνους που θα επιτρέψουν στον πολίτη να αναγνωρίσει την ατομική και συλλογική του ταυτότητα, για να αναλάβει με προσωπική του ευθύνη, την αυτογνωσία του. Γι’ αυτό, στην υπηρεσία της εκπαίδευσης είναι αναγκαίο να τεθούν όλοι – ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς – και ιδιαίτερα όσοι αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες, στην πληροφόρηση και στην επικοινωνία αλλά με παράλληλο σεβασμό των εθνικών μας ριζών.
Προς αυτή την κατεύθυνση – δηλαδή στο να ανασυστήσει / να ανασυγκροτήσει ο σύγχρονος Έλληνας πολίτης την εθνική του ταυτότητα, ατομική και συλλογική και ιδίως ο μαθητής, ο νέος, μέσω της εκπαίδευσης, να γνωρίσει / να αναγνωρίσει τις διαχρονικές αξίες και να επιδιώξει να τις ισορροπήσει με τις τρέχουσες αξίες της παγκοσμιοποίησης – έχει επιλέξει το ΑΟΛ να εργασθεί. Αυτό συμπίπτει και μπορεί να θεωρηθεί ως συνέχεια του έργου των τριών αδελφών Λαμπάκη, που είχαν το ίδιο όραμα στο τέλους του 19ου αιώνα. Την επίτευξη αυτού του στόχου την επιδιώκει με δύο τρόπους. Αφενός, με την ανάδειξη των συλλογών του Αρχείου Οικογένειας Λαμπάκη και αφετέρου με την διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εκδηλώσεων για την προσέγγιση και μελέτη της Ελληνικής γραμματείας.
Το Αρχείο Οικογένειας Λαμπάκη αποτελείται από τις συλλογές των Ιωάννου, Γεωργίου και Εμμανουήλ Λαμπάκη.
- Στη συλλογή του Ιωάννη Λαμπάκη, φωτογράφου, περιλαμβάνεται η “Συλλογή 26 φωτογραφιών ( μεγέθους 13Χ18) των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων εν Αθήναις 23 Μαρτίου 1896. Η μόνη πλήρης και η μάλλον επιτυχής συλλογή” όπως ο ίδιος ο φωτογράφος προλογίζει στο λεύκωμα που δημιούργησε με τις φωτογραφίες από τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896. Στο λεύκωμα αυτό παρουσιάζονται οι αγώνες ως κοινωνικό γεγονός, με το να αποφεύγει να φωτογραφίσει τους αθλητές μόνους τους αλλά παρουσιάζοντάς τους την ώρα της δράσης πάντα σε γενική εικόνα με τους θεατές, ή κατά την ώρα της Ψυχαγωγίας τους. Είναι δε και πρώτη φορά (έως σήμερα) που σε αυτό το Λεύκωμα παρουσιάζεται στην ελληνική φωτογραφία το φώτο ρεπορτάζ και το μοντάζ. Επίσης στη συλλογή του ΑΡΧΕΙΟΥ περιλαμβάνεται και η φωτογραφία του Σπύρου Λούη σε αποκλειστική φωτογράφηση από τον Ιωάννη Λαμπάκη στο στούντιο του, σε σκηνικό με θέμα τοποθεσίες των Αθηνών (Στήλες Ολυμπίου Διός, Πλάκα κλπ), το οποίο είχε φιλοτεχνήσει ο αδελφός του Εμμανουήλ Λαμπάκης, όπως επίσης η φωτογραφική του μηχανή, φωτογραφίες που έχουν διασωθεί, και προσωπικά του αντικείμενα
- Στη συλλογή του Γεωργίου Λαμπάκη, Βυζαντινολόγου, ο εκπαιδευτικός θα μπορέσει να διακρίνει σημεία προσανατολισμού, που μπορούν να ενισχύσουν τους σκοπούς της εκπαίδευσης και να αποτελέσουν πρόσφορο μέσο για την γνωριμία με την ιστορία του και το πόσο σημαντικό είναι στη ζωή μας να υπάρχει «όραμα». Στη συλλογή περιλαμβάνονται Προσωπικά του ημερολόγια, αλληλογραφία. μελέτες του, αρχείο μνημείων, το αρχείο Κοζάκη – Τυπάλδου, χειρόγραφα έργα του, η βιβλιογραφία του, και συλλογή από καρτ ποστάλ. Για τον ερευνητή της ιστορίας αλλά και για κάθε άνθρωπο που επιθυμεί να έρθει σε επαφή με την ιστορική αφετηρία του Χριστιανισμού, τις χριστιανικές αρχαιότητες της Ελλάδας και το Βυζάντιο αποτελούν πηγή πληροφοριών.
- Στη συλλογή Εμμανουήλ Λαμπάκη, αγιογράφου – ζωγράφου περιλαμβάνονται πίνακες του από λάδι κάρβουνο και μολύβι, τα μαθήματα ιχνογραφίας που είχε εκδώσει, μελέτες του στην διακόσμηση ναών καθώς και τα σχέδια με την μελέτη του για την Μονή Δαφνιού. Μέσα από το οπτικό υλικό, το οποίο εκφράζει τον πνευματικό και καλλιτεχνικό πολιτισμό της εποχής του, αποτελεί πολύτιμο βοήθημα της καλλιτεχνικής έκφρασης για τον εκπαιδευτικό αλλά και τον φίλο της τέχνης. Ήταν ο ιδρυτής της Καλλιτεχνικής Εταιρίας και της Ελληνικής Πινακοθήκης.
Το Αρχείο Οικογένειας Λαμπάκη επιθυμεί σήμερα να κάνει μία “παράδοση”: Παραδίνει από χέρι σε χέρι πολιτιστικά στοιχεία και αξίες του παρελθόντος, με την επιθυμία να διατηρηθούν στο παρόν αλλά και στο μέλλον. Σε μια εποχή αμφισβήτησης, όπως έγραψε η Ζωή Καρέλλη, “η γνήσια ελληνική παράδοση, μπορεί να γίνει το σωστό στήριγμα.”
Βαθιά επιθυμία του διαχειριστή του Αρχείου, Ιωάννη Ε. Λαμπάκη, είναι η συμβολή του υλικού του Αρχείου Οικογένειας Λαμπάκη στην ενίσχυση της εθνικής μας ενότητας και της πολιτιστικής μας ανάπτυξης. Πρώτη μέριμνα του “Αρχείου Οικογένειας Λαμπάκη”, είναι η συντήρηση, η ταξινόμηση και η στέγαση των συλλογών των αδελφών Λαμπάκη.